Een eendenkooi bestaat uit een plas water met een aantal kromme sloten, de vangpijpen. Over deze vangpijpen staan bogen die steeds lager en smaller worden met een net eroverheen. Het laatste stuk van de vangpijp heeft geen net maar gaas. De vangpijp eindigt in een vanghokje waarvan een klep op afstand met een touw gesloten kan worden.
Langs de vangpijp staan rietschermen zodat de eenden in de vangpijp niet kunnen zien of er mensen aanwezig zijn.
Volgens het jachtbesluit dient een eendenkooi aan de volgende voorwaarden te voldoen:
- er is een open wateroppervlakte aanwezig van ten minste 200 vierkante meter, waarin een cirkel met een straal van ten minste 7,50 meter beschreven kan worden,
- het water is ten minste 50 centimeter diep,
- rondom het water ligt een rand van bos of struweel,
- in open verbinding met het water is ten minste één vangpijp aanwezig die onmiddellijk als vangmiddel kan worden gebruikt.
Een eendenkooi mag alleen eenden vangen voor de consumptie als de kooi geregistreerd staat als eendenkooi bij de landelijke overheid. Er zijn in Nederland nog 118 eendenkooien die geregistreerd staan en mogen vangen voor de consumptie. Een groot deel van deze eendenkooien is eigendom van Staatsbosbeheer, de Provinciale Landschappen en Natuurmonumenten. Deze eendenkooien vangen doorgaans niet meer voor de consumptie, maar voor ringonderzoek en het monitoren van de vogelgriep.
Het kooikerhondje
Het vangen van wilde eenden is een samenspel van tamme en half wilde eenden, de kooiker en een hondje; het kooikerhondje. De half wilde eenden nemen nadat zij in de omgeving van de eendenkooi hebben gegeten hun wilde soortgenoten mee naar de eendenkooi. Met behulp van de tamme eenden, voer en het hondje lokt de kooiker de wilde eenden de vangpijp in waar ze aan het einde worden gevangen in het vanghokje.
Kooirecht en afpalingsrecht
Eendenkooien hebben al sinds de tijd van Karel V bepaalde rechten, oude zakelijke rechten zoals het kooirecht en het afpalingsrecht.
Het kooirecht is het recht om eenden te mogen vangen met een eendenkooi als de eendenkooi geregistreerd staat.
Door het paalrecht mogen eigenaren van een eendenkooi op een bepaalde afstand (Noord-Brabant 753 meter) gerekend uit het midden van de plas een paal neer zetten met de tekst "Verboden toegang". Hierdoor ontstaat een cirkel waarbinnen het verboden is handelingen te doen die de vogels onrustig zouden kunnen maken.